Intellectueel, incongruentie en stamppot

• wo. 30 mei 2012 12:00:00
• Dagboek van een Nar

Man, dat is al met al nog meer gewauwel dan deze hele inleiding.

Ik wil hier graag officieel vermeldden dat ook ik geen idee meer heb waar ik nu over aan het schrijven ben. Oh ja, er was gisteravond een avond met intellectuele inhoud.

Henk (de spreker) had het over "de grote lijn in de Bijbel". Een thema dat ons allen volledig op het verkeerde been zette zodra hij begon met uitleggen hoe het verschrikkelijk vasthouden aan dogmatische grote lijnen in de Bijbel ons niet in staat stelt teksten voor zich te laten spreken.

Fantastisch vond ik het hoe hij duidelijk neerlegde hoe de Bijbel niet altijd consistent is, dingen op verschillende manieren uitlegt, in een bepaalde tijd geschreven is, etc. En, als we gaan proberen daar geforceerd één dogmatiek van te maken dan verlies je heel veel inhoud. Het is (om een metafoor aan te halen en gelijktijdig uit te breiden) alsof we een fantastisch buffet hebben met lasagna, spare-ribs, gevulde chocola, patat en tompouzen. Dat zou ik een fantastisch buffet vinden althans. En we er vervolgens één grote stamppot van maken door het in de blender te gooien. Misschien smaakt het nog wel acceptabel, maar je mist toch wel wat.

Hiervoor werd als voorbeeld de "heilsorde" (u weetwel, het gereformeerde schema van Roeping -> wedergeboorte -> bekering -> geloof -> rechtvaardiging -> heiliging -> verheerlijking) gebruikt; hoe alle teksten uit de Bijbel er bijgesleept moeten worden om aan te tonen dat dat een goed schema is. Maar hoe het eigenlijk zo is dat we dat schema hebben en daar alle teksten netjes, geordend, subtiel, inproppen. Jezus heeft het bijvoorbeeld één keer, voor zover wij weten, gehad over wedergeboorte, dat was in een gesprek met Nicodemus, zo'n heel slimme dude. Nou, dat moet natuurlijk wel betekenen dat wedergeboorte op de juiste plaats in dat schema staat. Obviously. Een redeneertrant die zelfs ik als domme meer evangelicale christen krommer vind dan de winnaar van de twee-jaarlijkse meest-kromme-banaan verkiezing.

Al met al een verrijkende avond. En toch ook weer lastig. Want het is zo geruststellend om één grote lijn in de Bijbel te hebben. Als we gewoon toegeven dat dat hele ding zo inconsistent is als een groep occupy sympathisanten met Gucho brillen, Nike schoenen en Perla koffie, wat blijft er dan nog van over. Kortom, ik heb voor mezelf dan maar een grote lijn door de Bijbel heen gedefinieerd. Serieus, zo moeilijk is dat niet.

Door de geschiedenis heen is God altijd met mensen onderweg geweest, de Bijbel is een oprechte verslaglegging door mensen van de realiteit daarvan in verschillende stijlvormen.

Tenslotte wil ik nog even, om het vocabulair van een kwal te gebruiken, het begrip incongruentie introduceren. Als twee personen te verschillende denkkaders hebben dan zullen ze elkaar gewoonweg niet begrijpen. Een thema dat binnen de wetenschapsfilosofie vaak terugkomt. Dit zagen we vandaag ook duidelijk terugkomen in enkele vragen die na afloop gesteld werden:

"Meneer, u zegt dat het goed is als we de grote lijnen een beetje loslaten en de teksten voor zich laten spreken, kunt u daar misschien een voorbeeld van geven?" - Nadat Henk anderhalf uur lang niets anders had gedaan dan hier voorbeelden van geven.

"Meneer, u spreekt over het vasthouden en bewijzen van grote lijnen in de bijbel. Met als voorbeeld de heilsorde. Maar zijn dit niet allemaal van die dogmatische dingetjes die gereformeerden doen?" - Waarna de spreker zonder blikken of blozen antwoordde met "Ach, maar een ander voorbeeld is natuurlijk de eindtijdverwachting, de plaats van Israel en de gaven van de Geest". Fantastisch.

Merkt u ook op hoe in beidde gevallen datgene wat de spreker gezegd heeft in het eigen begripskader geplaatst wordt om vervolgens een vraag te stellen over de uitleg van "de grote lijn".

Och, de ironie.