Een eigen huis; de woonkloof

• za. 29 jan. 2022 15:00:00
• Kapitaalidiotie

Donderdag keek ik naar de tweede aflevering van Sander Schimmelpenninck's "Sander en de kloof". Ook deze kan ik aanraden.

Terugkijken: Een eigen huis.

Scherpe contrasten

Wat deze aflevering op indringende en pijnlijke manier duidelijk weet te maken zijn de enorme contrasten tussen huizenbezitters en huurders.

We zien in deze aflevering Naziha. Zuster in een Rotterdams ziekenhuis. Dat is nuttig werk, niets mis mee, dan hoor je gewoon bestaanszekerheid te hebben. Zij is iedere dag bezig met het vinden van een betere huurwoning dan de gehorige kamer, met rioolbuizen van buren door het plafond, voor €800 die ze nu kwijt is.

Het contrast met Job en Melanie kan niet groter zijn. Job en Melanie doen ook nuttig werk, maar naast hun werk zijn ze bezig met "financiële vrijheid". "Financiële vrijheid" is een eufemisme voor "anderen laten werken voor mijn inkomen". Kil en meedogenloos kopen ze goedkope flatjes om deze te verhuren. En ze geven "cursussen" aan anderen om ditzelfde te doen. Rijk worden met vastgoed.

Ook zien we Niek Sandman. Vastgoedmagnaat die met veel grote belangrijke woorden heel weinig weet te zeggen.

De kloof tussen huurder en bezitter van een woning kan niet groter zijn. Voor Naziha wordt het huren ieder jaar duurder, Job en Melanie verdienen ieder jaar meer. Sparen is niet mogelijk met zo'n huur, en tegen de stijgende huizenprijzen is toch niet op te sparen. Het bezitten van een eigen huis is een droom geworden. Ze is aan de verkeerde kant van de kloof gevallen, ze is af en mag de rest van haar leven de zakken van de Jobs en Melanies van deze wereld vullen.

Dat het dan niet alleen om slechtbetaalde (laten we eerlijk zijn) zusters gaat, illustreert Edouard mooi. Hij heeft een stapel opleidingen afgerond, is bezig met een doctoraal en werkt op de zuidas. Hij heeft al 40 keer geboden op een huis en ziet dat huizen 12% per jaar duurder worden, daar kan hij niet tegenop werken.

Job, Melanie en Niek zitten er lekker bij. Naziha en Edouard kennen onzekerheid, stress en een bak extra moeite om te proberen uit hun sitatie te komen. Dit is de woonkloof.

Sektarisch evangelicaal

Één van mijn vreemde eigenschappen is dat ik geen schaamte ken maar extreme plaatsvervangende schaamte. We zagen een stukje van "The Great Property Experience", een soort van "cursus" (in de meest losse betekenis van het woord cursus) waar mensen leren om rijk te worden met vastgoedbezit.

Mensen betalen duizenden euro's voor deze cursus die hen "financiële vrijheid" beloofd. We zien hier beelden van. Een sprekergoeroepipo staat voor een klasje, nodigt iedereen uit te gaan staan. "Wie zijn wij?", "WINNAARS!" antwoord het klasje, "WIE ZIJN WIJ?", "WINNAARS!", waarna iedereen voor zichzelf applausiseert. Waarna hij sprekers Job en Melanie introduceert als "mensen met een superbijzondere mindset". Met pianomuziekje op de achtergrond en opzwepende gebaren. Deze hele scène had ook in een sektarische evangelicale kerk kunnen plaatsvinden. Het lijkt extreem op elkaar.

Job en Melanie vertellen trots hoe ze mensen helpen om te beleggen in vastgoed. Ik geloof er niet zoveel van. Je hebt een startkapitaal nodig. We zien een paar onderwijzers en iemand met een bijstandsuitkering. Die gaan geen startkapitaal hebben. Tel daar het evangelicale sfeertje bij op en al mijn oplichting-alarmbelletjes rinkelen luid.

Dit is waar mijn plaatsvervangende schaamte naar boven komt. Job en Melanie hebben geen enkele moeite met waar ze mee bezig zijn, pandjes duurverhuren om zelf makkelijk geld binnen te harken, mensen een onbereikbare toekomst tonen van vastgoedinvesteerder zijn en daar flink aan verdienen. Dit is waar mijn plaatsvervangende schaamte door het plafond gaat. Wat een horken. Wat een nare mensen. Jakkestyfustakke wat een nare mensen. Door en door rot.

Mijn complimenten voor de VPRO hoe goed ze deze contrasten laten bestaan. Er word niets uitgelegd, het wordt tegen elkaar gezet en als kijken trekken we zelf deze conclusie. Show, don't tell.

Opvallend; de populaire term FIRE (financial independence retire early) wordt in de aflevering niet genoemd. Terecht, maar het is wel waar Job en Melanie mee bezig zijn. Ook in mijn omgeving hoor ik soms positieve geluiden over FIRE. Er zitten een paar interessante gedachten in (die overigens niet nieuw zijn) maar FIRE is rot; het betekent anderen laten werken voor jouw levensonderhoud. Job en Melanie zijn daar een schitterend voorbeeld van.

Groepsdenken of jezelf belangrijk vinden

Wat met het me opvalt in de gesprekken is hoe Job en Melanie denken vanuit hun eigen belang voor financiële vrijheid. Ook Niek Sandman zegt hele groots klinkende dingen; "ik heb dat ook tegen de gemeente gezegd", "die doorverhuur klopt niet, dat geef ik ook aan bij de handhaver", "dat is waarom ik al die woningen verkocht heb".

Daartegenover staat Naziha die zegt; "er staat tegenover het ziekenhuis een kantoorgebouw leeg. Daar zou toch verzorgend personeel kunnen wonen? Een soort zustersflat?". Dat is denken vanuit de groep, de commune.

Dat doet me sterk denken aan het verhaal over collecteren in aflevering één. Op enig moment ben je rijk genoeg om alleen aan jezelf te denken, het zijn de minderbedeelden die aan elkaar kunnen denken omdat ze de situaties kennen.

Tweede scherm

Dit keer vond ik het "tweede scherm" iets minder interesssant. Sander kreeg wat kritiek "dat hij zijn eigen huis wel zo duur verkocht heeft". Intelectueel luie en moreel laakbare kritiek vind ik dat. Sander presenteert, tegen zijn eigen financiële belangen in, een probleem dat er is. Zijn ene huis goedkoper verkopen lost niksnoppesnada op; hij heeft dan effectief een donatie gedaan aan 1 persoon. #gaap.

Het probleem woonarmoede. Iedereen betaalt te veel aan zijn woning; vooral huurders, maar ook kopers. De winst hiervan gaat naar hen die vastgoed bezitten of hypotheken verstrekken. En er is een kloof, mensen als Naziha vallen aan de ene kant, zijn af en mogen de rest van hun leven de zakken vullen van Job en Melanie aan de andere kant van de kloof.

Wat zou wel helpen? Nou, dat horen we eigenlijk niet en dat is jammer. Er zijn wel degelijk experts die met oplossingen komen. Zulke oplossingen mogen ook in zo'n programma wel herhaald worden.

• Reguleer de maximale huur. Op basis van de kwaliteit van een woning is er een maximale huur die gevraagd mag worden. Dit maakt huurders weerbaarder tegen uitbuiting én drijft de prijs van woningen omlaag. Minder inkomsten betekent minder waarde voor een belegger.
• Belast vermogen. Want overtollig vermogen is het vermogen dat in woningen gaat zitten en daarmee de prijs opdrijft. Gelijker verdeeld vermogen drijft de prijzen naar beneden.
• Verlaag de hypotheeknormen. Met hetzelfde salaris kun je minder lenen. Heeft ook een prijsremmend effect.

Dat zijn allemaal politieke keuzes die gemaakt kunnen worden. Het is fantastisch om te zien dat minister de Jonge dit allemaal niet gaat doen maar "wel heel serieus wil kijken naar de huurprijzen". Nou gelukkig maar.

Wat ik ook jammer vind is dat het frame "huur is weggegooid geld" een paar keer benoemd word. Dat is een fout en contraproductief frame. Huur is niet weggegooid geld, je betaald voor het gebruik van een huis, dat is prima. Huren zijn alleen veel te hoog geworden en komen goeddeels terecht als winst bij bezitters. Hier was ooit een oplossing voor in de vorm van woningcorporaties en dat is een prima aanpak van wonen. Als bevolking betalen we voor woningen en die realiseren we gezamenlijk. Huur kan een deel van de oplossing van woonarmoede zijn; maar dan betaalbare huur die ten goede komt van woningen voor ons allemaal.

Oh en serieus. Fuck pandjesmelkers.